بین وظیفه (Task)، مسئولیت (Responsibility) و پاسخگویی (Accountability) چه تفاوتی وجود داره؟ ما معمولا در محاوره و در گفت‌وگوهای روزمره‌مون معمولا این واژه‌ها رو به‌صورت جایگزین هم استفاده می‌کنیم. مثلا میگیم «من وظیفه دارم» یا «فلانی مسئول این موضوعه» یا «وقتی مسئول موضوعی هستی باید پاسخگوی اون هم باشی». اما به نظر میرسه بین این سه تا تفاوت‌ها مهمی وجود داره.
وظیفه و مسئولیت؛ تقابل بین جزییات و نتیجه
اول درباره‌ی تفاوت بین وظیفه و مسئولیت صحبت می‌کنیم. تفاوت اصلی در تقابل بین جزییات و نتیجه است.
اگر من به عنوان مدیر برای شما شرح دقیقی از کارهایی که باید انجام بدید مشخص کنم، از شما بخوام که طبق این مسیر مشخص‌شده پیش برید و به‌صورت جزیی فلان کارها رو انجام بدید یا ندید، منطقا دیگه نمی‌تونم از شما بابت حصول به نتیجه توقعی داشته باشم. یعنی به نوعی دارم تضمین می‌کنم که: تو این کارها رو انجام بده و نتیجهی اون خود به خود حاصل میشه. در این حالت تمرکز مدیر روی شیوه‌ی انجام و فرایند پیشبرد امور هست.
حالا اگر مدیر روی نتیجه تمرکز کنه یعنی خواسته‌‌ش رو دقیق مشخص نکنه، انتظاراتش رو شفاف کنه و در جزییات دخالت نکنه، در این حالت مدیر به فرد مسئولیت میده یا «مسئولیت خودش رو تفویض میکنه.»
بنابراین با توجه به این توضیحات نمیشه همزمان هم مسئولیت و هم وظیفه رو به یک نفر تفویض کرد. یعنی نمیشه هم جزییات رو به افراد دیکته کنیم و هم اون‌ها رو مسئول به نتیجه رسیدن اون جزییات بدونیم.
تفاوت بین مسئولیت و پاسخگویی
سوالی که پیش میاد، اینه: در متون کلاسیک مدیریت می‌خونیم که مدیر میتونه اختیارش رو تفویض کنه اما نمیتونه د مسئولیت خودش رو تفویض کنه. چه پاسخی برای این تناقض داریم؟
به نظر میرسه اینجا در ترجمه ضغف وجود داره و واژه‌ی Accountability مطرح میشه. این واژه در متون کلاسیک مدیریت به «پاسخگویی» ترجمه شده اما به نظر میاد که دقیق‌ترین واژه برای ترجمهی اون در چارچوب سازمانی، «گردن‌گیری» باشه. پاسخگویی از جهتی ترجمهی دقیقی نیست چون از لحاظ لغتی قرابت بیشتری با واژه‌ی Responsibility داره.
آموزهی مدیریتی؛ تفاوت‌ها
به نظر میرسه که می‌تونیم آموزهی کلاسیک مدیریت رو به این صورت بازنویسی کنیم:
- مدیر می‌تواند وظیفه (Task) را مشخص کنه اما از طرف مقابل، انتظار نتیجه نداشته باشه و فقط انتظار داشته باشه که جزییات وظیفه رو به خوبی انجام بده.
- مدیر میتونه اختیارات یا مسئولیت‌ها (Responsibilities) رو تفویض کنه و فقط نتیجه رو مطالبه کنه و طرف مقابل بنا به صلاحدید خودش، روش حصول به نتیجه رو مشخص کنه.
- مدیر همیشه باید از بابت نتیجهی نهایی پاسخگو و گردن‌گیر باشه (Accountable) و هیچ وقت نمیتونه توجیه کنه که من این موضوع را به دیگران تفویض کردم پس گردن اوناست.